Dünya Bankası tarafından hazırlanan “Karbon Fi̇yatlandırmasının Durumu ve Eğilimleri” raporu, karbon piyasalarının 2023 yılındaki gelişimini inceliyor.
Dünya genelinde, 2024 itibarıyla 75 karbon vergisi ve emisyon ticaret sistemi (Emission Trading System, ETS) bulunuyor. 2023 yılında Türkiye, Brezilya ve Hindistan gibi orta gelir düzeyinde bulunan ülkeler, karbon fiyatlandırma uygulamalarına yönelik önemli adımlar attı. Rapor, orta gelirli ülkelerin karbon fiyatlandırma konusunda attıkları adımların, gelecekte bu uygulamaların daha geniş bir yelpazede benimsenmesine katkı sağlayabileceğine dikkat çekiyor. Öte yandan ulusal düzeydeki uygulamaların yanı sıra, bazı yerel yönetimlerde de karbon fiyatlandırma konusunda ilerleme kaydediliyor.
2023 yılında karbon fiyatlandırma gelirleri, ilk kez 100 milyar doları aşarak yeni bir rekora imza attı. Bu artış, özellikle Avrupa Birliği’nde uygulanan yüksek kredi fiyatları nedeniyle gerçekleşti.
ETS fiyatları ise karışık bir tablo sunuyor. Son bir yılda Avrupa Birliği, Yeni Zelanda ve Güney Kore gibi uzun süredir ETS uygulayan on sistemde geçtiğimiz yıl fiyat düşüşleri yaşandı. Bununla birlikte ETS’ler, karbon fiyatlandırma gelirlerinin büyük çoğunluğunu oluşturmaya devam etti. Geçtiğimiz yıl toplanan gelirin yarısından fazlası, iklim ve doğa ile ilgili programları finanse etmek için kullanıldı.
Ancak karbon fiyatlandırma gelirleri rekor seviyelere ulaşmasına rağmen, ülkelerin ulusal bütçelerine olan katkısı düşük kalmaya devam ediyor. Mevcut fiyat seviyeleri, Paris Anlaşması’nın hedeflerine ulaşmak için gereken düzeyin de altında kalıyor. Dolayısıyla karbon fiyatlarının daha fazla artırılması ve kapsamının genişletilmesi büyük önem taşıyor.
Mevcut karbon fiyatlandırmaları iklim hedefleri açısından yetersiz kalıyor
Son on yılda karbon fiyatlarında güçlü bir artış yaşanmasına rağmen, bu artışlar yeterli seviyeye ulaşamadı. Ülkelerin karbon emisyonlarını azaltma taahhütleri ile bu taahhütleri hayata geçirme politikaları arasında ise bir uygulama boşluğu bulunuyor.
Mevcut durumda karbon fiyatlandırma araçları, küresel emisyonların yaklaşık %24’ünü kapsıyor. Rapor, üzerinde çalışılan karbon vergileri ve emisyon ticaret sistemlerinin, bu kapsamı yaklaşık %30 seviyelerine çıkarabileceğine dikkat çekiyor. Ancak bu hedefe ulaşmak için güçlü bir siyasi kararlılık gerekiyor.
Çevre dostu projelere olan ilgi artıyor
Rapor, son iki yılda, karbon kredisi satışları azaldığını ve piyasada kullanılmayan kredi biriktiğini gösteriyor. Karbon piyasasında çoğu kredi çeşidinin fiyatının düştüğü, ancak karbon giderme projeleri gibi çevre dostu proje kategorilerine olan ilginin arttığı ve fiyatların yükseldiği belirtiliyor.