Elektrik tüketimi hızla artarken, yenilenebilir enerji kaynakları talebin karşılanmasında önemli rol oynuyor.
Uluslararası Enerji Ajansı’nın (International Energy Agency, IEA) son raporuna göre, küresel elektrik tüketimi 2025-2027 döneminde son yıllarda görülmemiş bir hızla artış gösterecek. Artış, sanayi üretiminin büyümesi, klima kullanımının artması, hızla yayılan elektrifikasyon ve dünya çapında veri merkezlerinin genişlemesi gibi faktörlerle beslenecek.
Rapora göre, 2024 yılında yüzde 4,3 oranında artan küresel elektrik talebi, 2027’ye kadar yıllık yüzde 4 civarında büyümeye devam edecek. Nitekim önümüzdeki üç yıl içinde küresel elektrik tüketiminin de 3.500 TWh kadar artması öngörülüyor. Bu miktar, her yıl Japonya’nın toplam elektrik tüketimine eşdeğer bir artışa denk geliyor.
Elektrik talebindeki artışın büyük kısmı gelişmekte olan ülkelerden gelecek. Bu ülkelerin 2027’ye kadar küresel elektrik talebindeki artışın yüzde 85’ini oluşturması bekleniyor.
Son 15 yıldır genellikle durağan kalan elektrik tüketimi, gelişmiş ekonomilerde de yeniden artışa geçti. 2024 yılında gelişmiş ülkelerin toplam elektrik tüketimi, 2021’e kıyasla neredeyse değişmezken, 2025-2027 döneminde bu ülkelerin küresel talep artışındaki payının yüzde 15 civarında olması bekleniyor. Avustralya, Kanada, Avrupa Birliği, Japonya, Kore ve Amerika Birleşik Devletleri (ABD) gibi birçok gelişmiş ekonomide elektrik tüketiminin 2027’ye kadar rekor seviyede artacağı öngörülüyor.
Gelişmiş ekonomilerde toplam ve kişi başına elektrik talebi, 2009’dan bu yana ekonomik büyümeye rağmen ya sabit kaldı ya da azaldı. Bu durum, enerji verimliliği kazanımlarının yanı sıra, ağır sanayilerin yeniden yapılandırılması ve yer değiştirilmesi gibi faktörlerden kaynaklandı. Ancak elektrikli araçlar, klima cihazları, veri merkezleri ve ısı pompaları gibi teknolojilerin yaygınlaşmasıyla, gelişmiş ekonomilerde elektrik talebinin yeniden artması bekleniyor.
Yenilenebilir enerji kaynakları elektrik talebindeki artışı karşılayacak
Yenilenebilir enerji ve nükleer enerjiden kaynaklanan elektrik üretiminin, 2027’ye kadar tüm küresel talep artışını karşılaması bekleniyor. Güneş, rüzgâr ve hidroelektrik gibi yenilenebilir kaynakların, bu dönemde toplam talep artışının yaklaşık yüzde 95’ini karşılaması öngörülüyor. 2025’te yenilenebilir enerjinin küresel elektrik üretiminde toplamda üçte bir paya sahip olması bekleniyor. Bu durum, yenilenebilir enerjinin gelişmiş ekonomilerde talep artışını karşılaması ve fosil yakıtla yapılan üretimi azaltması anlamına geliyor.
Güneş ve rüzgâr enerjisi büyümeye devam ediyor
Güneş enerjisinin, 2027’ye kadar küresel elektrik talebinin yaklaşık yarısını karşılaması bekleniyor. 2024’te güneş enerjisi, 2023’e göre artış göstererek küresel elektrik üretiminin yüzde 7’sini karşıladı. Öte yandan solar fotovoltaik (PV) enerjisi, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde rekor kırarak büyümeye devam ediyor.
Rüzgâr enerjisinin de hızla büyümesi bekleniyor ve 2025-2027 yılları arasında küresel elektrik talebindeki artışın yaklaşık üçte birini karşılaması öngörülüyor. Güneş enerjisi ve rüzgâr enerjisindeki bu büyüme, küresel enerji geçişinin önemli bir parçası olarak görülüyor.
Nükleer enerji üretimi ise 2025’te yeni bir zirveye ulaşacak ve sonraki iki yıl boyunca istikrarlı bir şekilde artmaya devam edecek. Bu artış, Fransa’daki nükleer enerji üretiminin toparlanması, Japonya’daki santrallerin yeniden faaliyete geçmesi ve Çin, Hindistan, Kore gibi ülkelerde yeni santrallerin devreye girmesiyle desteklenecek.
Elektrik üretiminden kaynaklanan karbon salımı durağanlaşmaya başladı
Elektrik üretiminden kaynaklanan karbondioksit emisyonlarının 2024’te yüzde 1 artmasının ardından, 2025-2027 arasında duraklama aşamasına gelmesi bekleniyor. Bunun temel sebebini ise yenilenebilir enerji kullanımının hızla artması ve fosil yakıtla gerçekleştirilen üretimin stabil hale gelmesi oluşturuyor. Ancak 2024’te yaklaşık 13.800 milyon ton karbondioksit emisyonu ile elektrik üretimi, diğer sektörlerden daha fazla emisyon üretmeye devam ediyor.
Hava olaylarının elektrik sistemleri üzerindeki etkisi artıyor
2024 itibarıyla Avrupa Birliği, Hindistan, Birleşik Krallık ve ABD’deki toptan elektrik fiyatları, önceki yıla kıyasla ortalama yüzde 20 oranında düştü. Bu düşüş, dünya genelindeki enerji emtia fiyatlarındaki gerileme ile paralel olarak gerçekleşti. Ancak bu bölgelerde, özellikle ABD ve Kuzey Avrupa dışında, fiyatlar hâlâ pandemi öncesi seviyelerinin oldukça üzerinde seyrediyor.
Bununla birlikte 2024’te aşırı hava olayları, elektrik sistemlerinde büyük aksamalara yol açtı. ABD, Ocak 2024’te büyük kış fırtınaları nedeniyle geniş çaplı elektrik kesintileri yaşadı. Karayipler ve ABD’nin güneyi, 2024 yazında sıkça meydana gelen kasırgalar nedeniyle büyük ölçüde hasar gördü ve elektrik tedariki kesildi. Avustralya’nın Victoria bölgesinde büyük bir fırtına, Ekvador ve Kolombiya’da ise El Niño etkisi nedeniyle ciddi elektrik kesintileri meydana geldi. Aynı zamanda kuraklık nedeniyle hidroelektrik üretiminin azalması, dünya çapında enerji sistemlerini zor durumda bıraktı. Meksika ise sıcak hava dalgaları ve düşük hidroelektrik üretimi nedeniyle elektrik arzında zorluklar yaşadı.
Bu tür olaylar, elektrik sistemlerinin aşırı hava koşullarına karşı daha dirençli hale gelmesi gerektiğine dikkat çekiyor. Dolayısıyla sistem esnekliğini artırmak için depolama gibi esneklik seçenekleri önemli olacak. Ayrıca elektrik talebi ile arzının giderek hava koşullarına bağımlı hale gelmesi, sistemin güvenliği açısından önemli bir sınav olacak.