Avrupa Birliği, tekstil ürünlerinin geri dönüşümünü artırmak üzere bir dizi yeni uygulamayı hayata geçirmeye hazırlanıyor.
Avrupa Komisyonu’nun Ortak Araştırma Merkezi tarafından hazırlanan bir rapora göre, Avrupa Birliği’nin (AB) karbon ayak izinin yaklaşık yüzde 6’sı tekstil ürünlerinden kaynaklanıyor. Bu doğrultuda harekete geçen AB, Mart 2022’de tekstil sektörünün karbon ayak izinin azaltılması için sunduğu sürdürülebilir tekstil stratejisi kapsamında yeni standartlar belirlemeye hazırlanıyor.
Belirlenecek yeni standartlarla AB pazarına sunulan tüm tekstil ürünlerinin daha dayanıklı, geri dönüştürülebilir olması ve büyük ölçüde geri dönüştürülmüş liflerden yapılması hedefleniyor.
Yapılacak revizyon ile AB ülkelerinin, 1 Ocak 2025’e kadar tekstil atıklarının ayrı toplanması için gerekli altyapıyı oluşturması gerekecek. Aynı zamanda üreticilere yerel düzeyde atık toplama sistemlerini finanse etme yükümlülüğü getirilmesi ve tekstil ürünleri için genişletilmiş üretici sorumluluğu (extended producer responsibility, EPR) uygulamalarının zorunlu hale gelmesi de planlanıyor.
JRC’nin yaptığı bir araştırmaya göre, AB’de tekstil ürünlerinde geri dönüşüm oranları şu anda oldukça düşük. AB genelinde yılda 1,7 ila 2,1 milyon ton kullanılmış tekstil ürünü toplanıyor. Ancak geriye kalan 3,3 ila 3,7 milyon tonun çoğunluğu ayrıştırılmadığı için geri dönüştürülemiyor. Zorunlu hale getirilmesi planlanan EPR ile tekstil ürünlerindeki geri dönüşüm oranlarının artırılması hedefleniyor.
EPR, AB üye ülkelerinde zorunlu bir uygulama değil. Ancak Fransa 2007’de tekstil üreticilerini ürünlerinin toplanmasından ve geri dönüştürülmesinden sorumlu tutan bir EPR programı başlatan ilk AB ülkesi olmuştu. Hayata geçirdiği program ile Fransa, ayrıştırılan tekstil ürün miktarını 10 yıl içerisinde 96.000’den 196.000 tona yükseltmeyi başardı.
Hollanda da EPR’yi zorunlu hale getiren ikinci AB ülkesi oldu. Bu yıl itibarıyla yürürlüğe giren EPR, üç aşamada hayata geçirilecek. İlk etapta 2024’ten itibaren üreticilerin bir önceki yıl için piyasaya sürdükleri ürünler hakkında yıllık olarak rapor vermeleri gerekecek. 2025 sonrasında hayata geçirilecek hedefler ile tekstil ürünlerinin yüzde 50’sinin geri dönüştürülmesi ve yüzde 25’inin ise yeniden kullanılması planlanıyor. 2026’dan itibaren ise üreticilerin, belirlenen hedeflere yönelik ilerlemelerini raporlaması gerekecek.
Elektrik üretebilen kumaş geliştirildi
İngiltere’de ise bilim insanları, 1.200 adet küçük fotovoltaik hücrenin gömülü olduğu bir elektronik tekstil ürünü geliştirmeyi . Geliştirilen elektronik tekstil ürünü ile minyatür paneller 400 mWat elektrik üretebiliyor. Üretilen bu miktar, akıllı telefonu şarj etmeye yetiyor.
Nottingham Trent Üniversitesi’nde geliştirilen ürün, sıradan bir tekstil ürünü gibi görünüyor. Makineye atılabiliyor ve yıkanabiliyor. Ancak ürün yüzeyinin altında, kişisel cihazları şarj etmek için güneş enerjisinden yararlanan binden fazla 5 x 1,5 mm ebatında ve su geçirmez polimer reçineye sarılı fotovoltaik hücrelerden oluşan bir ağ yer alıyor.
Araştırmayı yürüten ekipte yer alan Dr. Hughes-Riley, “Bu prototip, elektronik tekstil ürünlerinin gelecekteki potansiyeline yönelik heyecan veren bir gelişme sunuyor. Şimdiye kadar çok az insan giyim veya tekstil ürünlerinin elektrik üretmek için kullanılabileceğini düşünürdü. Ancak cihazları duvardaki prize takıp şarj etmeye önemli bir alternatif sunan bu prototip ile elektronik tekstil ürünlerinin insanların teknolojiyle ilişkisini değiştirme potansiyeline sahip olduğunu gördük.” diyor.