Avrupa Parlamentosu’nda uzlaşma sağlandı

Avrupa Parlamentosu Emisyon Ticaret Sistemi, Sınırda Karbon Düzenlemesi Mekanizması ve Sosyal İklim Fonu başlıklarında uzlaşmaya vardı.

8 Haziran’daki oylamada reddedilen Emisyon Ticaret Sistemi (Emissions Trading System, ETS), Sınırda Karbon Düzenlemesi Mekanizması (Carbon Border Adjustment Mechanism, CBAM – SKDM) ve Sosyal İklim Fonu’na (Climate Social Fund) dair düzenlemeler tekrar gözden geçirildi ve Avrupa Parlamentosu’na sunularak yapılan oylamada kabul edildi. Parlamento bu düzenlemelerin nihai şekli konusunda Avrupa Birliği (AB) hükümetleriyle müzakerelere başlamaya hazırlanıyor.

Karayolu taşımacılığı ve denizcilik sektörü de dahil oluyor

Avrupa Komisyonu, endüstrileri emisyonlarını azaltmaya ve düşük karbonlu teknolojilere yatırım yapmaya teşvik etmek için ETS’nin kapsamını genişletti. Bu kapsamda komisyon tarafından teklif edilen yüzde 61 emisyon azaltım hedefi yüzde 63’e çıkarılacak. Ücretsiz karbon ödenekleri ise 2027’den başlamak üzere 2032’ye kadar kademeli olarak sonlandırılacak.

Komisyon, endüstrileri düşük karbonlu teknolojilere yatırım yapmaya teşvik etmek için ödül ve ceza sistemi getirecek. Düşük emisyonlu sistemlere geçen endüstriyel şirketler ödüllendirilirken enerji denetimlerinde belirlenen kuralları uygulamayan, enerji sistemlerini belgelendirmeyen veya bir dekarbonizasyon planı oluşturmayanlar, ücretsiz ödeneklerin bir kısmını veya tamamını kaybedecek.

ETS, denizcilik sektörünü de kapsayacak şekilde genişletilecek. 2024 itibariyle Avrupa içi rotaların tamamı ve Avrupa dışı rotaların yüzde 50’si ETS’ye tabi tutulacak. 2027’den itibaren, AB dışındaki ülkelerin gemileri de ETS kapsamına alınacak. Buradan elde edilecek gelirlerin yüzde 75’i “Okyanus Fonu”na (Ocean Fund) aktarılacak.

Ticari karayolu taşımacılığı ve binaların ısıtma sistemlerinin yenilenmesi için yeni bir emisyon ticaret sistemi (ETS II) geliştirilecek. İlk etapta sadece ticari bina ve araçları kapsayacak olan sistemde 2029 yılına kadar vatandaşlar muaf tutulacak. ETS II kapsamında elde edilecek gelir, düşük gelirli ve savunmasız grupları korumak üzere Sosyal İklim Fonu’na (Social Climate Fund) aktarılacak.

Düşük gelirli üye ülkelerde enerji verimliliğini artırmak ve enerji sistemlerini modernize etmek için Modernizasyon Fonu (Modernisation Fund) oluşturacak. 2050 yılına kadar iklim nötr hedefine ulaşmak için yasal olarak bağlayıcı hedefler ve tüm fosil yakıtların aşamalı olarak kaldırılmasına yönelik önlemleri benimseyen üye devletler fondan faydalanabilecek. Ayrıca, fondan yararlanabilmek için hukukun üstünlüğü ilkesine bağlı olunması şartı da aranacak.

Parlamento, Avrupa’yı karbondan arındırmak ve iklim nötrlüğüne geçişi desteklemek için piyasaya endüstriyel çözümler getirmeyi amaçlayan İnovasyon Fonu (Innovation Fund) için ayrılan ödeneği önemli ölçüde artıracak.

Ayrıca 2026’dan itibaren atık yakımı da ETS’ye dahil edilecek.

SKDM’in kapsamı genişletiliyor

Karbon vergisi gibi düzenlemelerle daha düşük emisyonlu ancak yüksek maliyetle üretilen ürünler ile yüksek emisyonlu ancak düşük maliyetle üretilen ürünlerin rekabet gücünü eşitlemeyi amaçlayan SKDM’in kapsamı organik kimyasalları, plastikleri, hidrojeni ve amonyağı da içerek şekilde genişletilecek. Ayrıca SKDM, artık üreticilerin elektrik tüketiminden kaynaklanan dolaylı emisyonları da içerecek.

SKDM’den elde edilecek gelirin AB bütçesine aktarılması isteniyor bununla birlikte AB’nin iklim hedeflerinin ve Paris Anlaşması gibi uluslararası taahhütlerin yerine getirilmesi amacıyla en az gelişmiş ülkelerin yeşil dönüşümünü desteklemek üzere bu gelire eşdeğer miktarda finansal destek sağlanması gerektiği belirtildi.

“Kirleten bedelini ödeyecek”

Oylama sonrasında, Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen alınan kararları destekleyerek, “Avrupa’nın el ele iklim nötr bir geleceğin yolunu açtığını” söyledi.

ETS Raportörü ve Avrupa Parlamento Üyesi Peter Liese, “Bugün iklimle mücadele için büyük bir gün. Karbon azaltımına yatırım yapan herkes desteklenecek. Çevreyi kirletmeye devam etmek isteyenler ise zor zamanlar geçirecek. Gezegenimizi, çocuklarımızı ve torunlarımızı kurtarmak için ne gerekiyorsa yapacağız.” dedi.

Parlamento Üyesi Mohammed Chahim ise, sonuç alınamayan önceki genel kurulun ardından anlaşmayı memnuniyetle karşıladığını ve anlaşmanın “nereyi kirletirse kirletsinler, kirleten ödemeli” ilkesine dayandığını söyledi.

Bir başka üye olan Michael Bloss ise anlaşmanın yetersiz olduğunu belirterek, “Mevcut anlaşmaya verdiğim oyla, Konsey karşısında asgari standardı savunmak istedim” dedi.

Öte yandan alınan kararları yorumlayan Oxfam AB Vergi Uzmanı Chiara Putaturo, yoksul ülkeleri belirlenen tarifeleri ödemeye zorlamanın adil olmayacağını ifade ederek, “Avrupalılar, 1990’dan bu yana dünyanın en yoksul yarısındakilere kıyasla karbon emisyonlarının iki katına çıkmasından sorumludur. Bu karar, zengin ülkelerin parayı iklim krizinden en az sorumlu olanlara devretmelerine olanak tanır.” dedi. Putaturo, kirliliğin bedelini kirletenlerin ödemesini zorunlu kılan adil bir yeşil geçişin desteklenmesi gerektiğini belirterek, “Yine de oylama, iklim finansmanı için ek ödenekler sağladığı ve AB’yi kirleten şirketler için sübvansiyonların aşamalı olarak kaldırılması ve daha hızlı bir zaman çizelgesi belirlediği için önemli bir başarı sağladı.” ifadelerini kullandı.