Dünya Limit Aşımı Günü, tüketim alışkanlıklarımızı değiştirmemiz ve doğal kaynakları sorumlu kullanmamız gerektiğine dikkat çekiyor.
Aşırı tüketimin yol açtığı doğa tahribatına dikkat çekmeye ve insanları tüketim alışkanlıklarını gözden geçirmeye teşvik eden Dünya Limit Aşımı Günü, gezegenimizdeki kaynakların sürdürülebilir bir şekilde kullanılmasının gelecek nesillere yaşanabilir bir dünya bırakmak için hayati öneme sahip olduğunu vurguluyor. İstanbul Sanayi Odası Sürdürülebilirlik ve Koordinasyon Şubesi’nden Uzman Mehmet Can Sezgin İSO Yeşil Blog için yazdı.
Dünya Limit Aşımı Günü Nedir?
Dünya Limit Aşımı Günü, dünyanın bir yılda yenileyebildiği kaynak kapasitesinin aşırı tüketim sonucu geçildiği günü ifade ediyor. Mevcut tüketim alışkanlıklarının sürdürülebilir olmadığını gösteren aşım günü 1971’de 25 Aralık olarak hesaplandı ve yıllar içerisinde temmuz ayının sonlarına kadar geriledi. Her yıl, aşım gününden itibaren #TarihiTaşı (#MoveTheDate) etiketi kullanılarak tüketim alışkanlıklarının değiştirilmesi ve dünya kaynaklarının sorumlu kullanılmasına yönelik kampanya yürütülüyor.
Aşım günü, ormanlar, tarım arazileri, balıkçılık alanları ve yerleşim alanları gibi dünyanın biyolojik kapasitesini oluşturan alanların, insanların ekolojik ayak izine bölünmesi ve sonucun bir yıldaki gün sayısı (365) ile çarpılmasıyla hesaplanıyor. Her yıl insanlığın ekolojik ayak izinin büyüyerek biyokapasite ile arasındaki farkı artırması, aşım günü tarihinin daha da erkene çekilmesine sebep oluyor. Aşım gününden itibaren dünyanın gelecek yılki biyokapasitesi tüketilmeye başlanıyor. Mevcut dünya biyokapasitesinin ekolojik ayak izine yetebilmesi için ise yıllık 1.7 dünya gerekiyor.
Tablo 1: 1971-2023 Yılları Arasında Dünya Limit Aşımı Günleri
Kaynak: https://www.overshootday.org/newsroom/past-earth-overshoot-days/ (Türkçeye çevrilmiştir)
Son Yıllardaki Gelişmelerin Limit Aşımı Günü’ne Etkisi ve Türkiye’nin Durumu
Aşım gününde son yıllardaki en büyük değişiklik 2020’de gerçekleşti. COVID-19 salgını sebebiyle dünya genelinde kısıtlamaların uygulanması ve ekonomik aktivitelerin azalmasıyla birlikte Dünya Limit Aşımı Günü’nün tarihi 22 Ağustos’a kadar ertelendi. Ancak salgın önlemlerinin kaldırılmasıyla 2021’de aşım günü tekrar 29 Temmuz’a geriledi. Geçtiğimiz yıl 28 Temmuz’da gerçekleşen Dünya Limit Aşımı Günü’nün, bu yıl 2 Ağustos’ta gerçekleşeceği hesaplandı.
Bu pozitif değişimin potansiyel sebepleri arasında son bir yıl içerisinde sürdürülebilirlik konusundaki toplumsal farkındalığın artış göstermesi öne çıkıyor. Doğal kaynakların korunması ve gelecek nesillere daha yaşanabilir bir dünya bırakmak için bilinçli tüketim alışkanlıkların benimsenmesi artık daha geniş kitleler tarafından kabul görüyor.
Kaynak tüketimi ve biyolojik kapasitenin ülkelere göre farklılık göstermesi, her ülkenin farklı bir limit aşımı gününe sahip olmasına sebep oluyor. Bu yıl Türkiye’nin aşım tarihi 22 Haziran olarak hesaplandı. Bu durumda Türkiye, yenilenebilir kaynakları dünya ortalamasına göre 41 gün daha hızlı tüketiyor.
Bu konuda kalıcı ve hızlı değişikliklerin gerçekleşmesi için yapılması gerekenler Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları’nın 12.si “Sorumlu Üretim ve Tüketim” başlığı altında sunuluyor.
Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları 12 (SKA12): Sorumlu Üretim ve Tüketim
Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları, sürdürülebilir bir gelecek için önemli bir yol haritası ve çerçeve sunuyor. Bu amaçlar arasında yer alan “Sorumlu Üretim ve Tüketim” hedefleri arasında bilinçli tüketim alışkanlıklarının geliştirilmesi, kaynakların verimli kullanılması, atık ve kirliliğin azaltılması gibi önemli başlıklar yer alıyor.
Bilinçli Tüketim Alışkanlıklarının Geliştirilmesi
Tüketim alışkanlıklarının gözden geçirilmesi ve daha az kaynak tüketen ürünlerin tercih edilmesi, doğal kaynaklara olan aşırı talebi dengelemektedir. Bireylerin satın alma kararlarında çevresel etkileri ve sosyal sorumlulukları göz önünde bulundurması sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmada önem arz etmektedir. Geri dönüştürülmüş malzeme içeren ürünlerin tercih edilmesi, evlerde ve işletmelerde yenilenebilir enerji kaynaklarının tercih edilmesi, uzun ömürlü ve tamir edilebilir ürünlerin kullanılması ve gerekmedikçe tek kullanımlık malzemelerden kaçınılması bu konudaki örnek hareketler arasında yer almaktadır.
Kaynakların Verimli Kullanımı
Kaynak kullanımında öncelik gereksinimin belirlenmesi olmalıdır. Kaynağın kullanılmasının kaçınılmaz olduğu tespit edildikten sonra ise en verimli şekilde kullanılması sağlanmalıdır. Kaynakların kullanılmasında verimin artırılması için sürekli olarak teknolojik gelişmelerin ve yenilikçi yöntemlerin araştırılması gerekmektedir. Ekolojik ayak izi, enerji, su, gıda ve diğer kaynakların tasarruflu bir şekilde kullanılmasıyla düşürülebilmektedir. Bu doğrultuda, döngüsel ekonomi modeli benimsenerek, ürün ömrü, kullanım süreci, yeniden kullanım ve geri dönüşüm gibi faktörlerin dikkate alındığı sürdürülebilir kullanım teşvik edilmelidir.
Atık ve Kirliliğin Azaltılması
Atık ve kirliliğin azaltılması, doğal kaynakların etkin kullanımı ile mümkün olabilmektedir. Atık yönetimi ve geri dönüşüm süreçlerinin geliştirilmesi, atık miktarının azaltılması ve geri kazanımın artırılması için kritik öneme sahiptir. Atık oluşumunun önlenmesi ve azaltılması için gereken çevresel düzenlemeler, teknolojik yenilikler ve temiz üretim uygulamaları da SKA12’nin hedefleri arasında bulunmaktadır. Bu bağlamda, atık azaltımı için tüketici bilincinin artırılması, yeniden kullanımın teşvik edilmesi, çevre dostu ürünlerin tercih edilmesi ve atıkların doğru şekilde bertaraf edilmesi gibi önlemler alınmalıdır.
Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Kullanılması
Yenilenebilir enerji kullanımı, doğal kaynakların sınırsız potansiyelinden yararlanırken aynı zamanda karbon emisyonlarını azaltarak iklim değişikliğiyle mücadeleye katkıda bulunmaktadır. Fosil yakıtların kullanılması sonucu oluşan sera gazlarının iklim değişikliğine sebep olarak dünyanın biyokapasitesine zarar vermesi, bu alanı SKA12’nin öncelikli başlıklarından biri haline getirmektedir.
Küresel İş birliği Mekanizmalarının Oluşturulması
SKA12’nin başarılı bir şekilde gerçekleştirilmesi için ülkeler arasında iş birliği ve koordinasyonun sağlanması gerekmektedir. Ülkeler arasında bilgi ve deneyim paylaşımı, teknoloji transferi, finansal destek mekanizmalarının oluşturulması ve kurum kapasitelerinin geliştirilmesi gibi unsurlar, küresel iş birliğinin temel unsurlarını oluşturmaktadır. Paydaşlar arasında iş birliği platformlarının oluşturulması, ülkeler arasında yeni iletişim kanalları yaratarak ortak hedeflerin başarılması için daha etkili bir yol izlenmesini sağlayacaktır.
Sonuç
Dünya Limit Aşımı Günü, her yıl bize gezegenimizin kaynaklarının sınırlı olduğunu somut bir şekilde göstererek, çözüm için gecikmeden harekete geçme çağrısı yapıyor. Tarihi ileriye taşımak için attığımız her adım gezegenimizi gelecek nesillere daha yaşanabilir bir şekilde aktarma çabamızı temsil ediyor. Bu doğrultuda, Sürdürülebilir Kalkınma Amacı 12’deki hedeflerin bir an önce hayata geçirilerek iş birliği mekanizmalarıyla tüm paydaşların sorumluluk alması gerekiyor.
Referanslar
1-Dünya Ekonomik Forumu Dünya Limit Aşımı Günü. Nedir ve neden buna ihtiyacımız var? https://www.weforum.org/agenda/2022/06/earth-overshoot-day-human-consumption-biocapacity-ecological-footprint/?DAG=3&gclid=Cj0KCQjw1rqkBhCTARIsAAHz7K0A0e04SiQIy5QP5WewLP6-rWOW-QNpS0U_lbacG7yUQBz6M5DzsNMaAvTDEALw_wcB
2-Dünya Limit Aşımı Günü Web Sitesi- https://www.overshootday.org/
3-Sürdürülebilir Kalkınma için Küresel Hedefler-Sorumlu Tüketim ve Üretim-https://www.globalcompactturkiye.org/sorumlu-tuketim-ve-uretim/