İklim kaynaklı “kayıp ve hasar” yeniden gündemde

Savunmasız ülkeler, iklim değişikliğinden büyük ölçüde sorumlu olan gelişmiş ülkelerden zararlarının karşılanmasını istiyor.

Aşırı hava olayları halihazırda gelişmekte olan birçok ülkeyi çok olumsuz bir şekilde etkiliyor ve durumun daha da kötüye gideceği tahmin ediliyor. İklim değişikliğinden büyük ölçüde sorumlu olan gelişmiş ülkelerin, yoksul ve savunmasız ülkelerin uğradığı zararın bir kısmını tazmin etmesi anlamında kullanılan “kayıp ve hasar” terimi ise iklim müzakerelerindeki en tartışmalı başlıklardan biri olmaya devam ediyor.

Guardian’ın haberine göre, dünyanın en savunmasız ülkelerinden bazıları, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nda tartışılması için “iklimle ilgili ve adalete dayalı” bir küresel vergi düzenlemesi çağrısında bulunmaya hazırlanıyor.

Ancak fosil yakıt maliyetlerinin hızla arttığı, gıda fiyatlarının yükseldiği ve dünya çapında yaşanan yüksek enflasyon göz önüne alındığında, zengin ulusların, kayıp ve hasar için ödeme yapmaya yanaşmayacağı tahmin ediliyor. Her ne kadar zengin ülkeler geçen yıl Glasgow’daki COP26 zirvesinde kayıp ve hasar için bir çerçeve oluşturulması gerektiği konusunda anlaşmış olsalar da, bunun nasıl finanse edilebileceği veya kimlerin ne kadar katkıda bulunacağı konusunda bir anlaşmaya varamamışlardı.

Öte yandan dünya ısındıkça yoksul ülkelerde oluşacak zararın da giderek artması bekleniyor. Örneğin Antigua ve Barbuda, Birleşmiş Milletlere (BM) yaptıkları başvuruda, Karayipler’de artan deniz ve hava sıcaklıklarının yıllar içinde 7,9 milyar sterlinlik (yıllık GSYH’sının altı katı) zarara yol açabileceği konusunda uyarıda bulunmuştu.

Antigua ve Barbuda’nın BM Büyükelçisi ve Küçük Ada Devletleri İttifakı Başkanı Walton Webson, “Adalarımız, neden olmadığımız bir krizin yükünü taşıyor. Kayıp ve hasar müdahale fonunun acilen kurulması, sürdürülebilir iyileşmenin tek anahtarıdır. Her geçen yıl daha da aşırı hale gelen iklimin etkilerini çok sert bir şekilde yaşıyoruz.” diyor.

Danimarka kayıp ve hasar ödemesi yapacak

Danimarka ise, “kayıp ve hasar” konusunda ülkelere finansman sağlayan ilk ülke olma sözü verdi. Danimarka’nın kayıp ve hasar kapsamında 100 milyon Danimarka kronu (yaklaşık 13 milyon dolar) ödeme yapması bekleniyor.

Danimarka Kalkınma Bakanı Flemming Moller Mortensen, “Çevreyi en az kirleten ülkelerin, iklim değişikliğinin sonuçlarından da en fazla zarar gören ülkeler olması büyük haksızlık.” dedi.

Belirlenen ödeme planı kapsamında 100 milyon Danimarka kronunun 35 milyonu Almanya’nın Frankfurt kentinde bulunan ve daha fakir ülkelerde sigortayı sübvanse eden bir kuruluşa; 32,5 milyon kronu bakanlığın Kuzey Afrika’nın Sahra çölünü kapsayan Sahel bölgesine odaklanan bir sivil toplum kuruluşu ve stratejik ortaklıklarına; 25 milyon kronu COP27 yaklaşırken mevcut iklim değişikliği müzakerelerini destekleyebilecek stratejik çabalara; 7,5 milyon kronu ise gelişmekte olan ülkelerde iklim değişikliğinin etkilerine karşı direnci artırmak için çalışan sivil toplum aktörlerine verilmesi planlanıyor.

İklim düşünce kuruluşu E3G’den Carolina Cecilio, “Danimarka’nın kararı sevindirici bir gelişme. Diğer zengin ülkelere doğru bir siyasi mesaj gönderiyor. Bu söz konusu ülkeleri kayıp ve hasar konusunda teşvik edebilir.” dedi.

Jamaika’nın Ekonomi Bakanı Matthew Samuda ise, “13 milyon dolar, iklim olaylarından halihazırda yaşamakta olduğumuz büyük yıkımı karşılamayacak olsa da, Danimarka’ya ilk adımı atma cesaretini gösterdiği için teşekkür etmek istiyorum.” dedi.