Uluslararası Enerji Ajansı, Avrupa Birliği’nin Rus kaynaklarına olan bağımlılığını üçte bir oranında azaltmasını sağlayacak 10 maddelik bir plan hazırladı. Uluslararası Enerji Ajansı’nın (International Energy Agency, IEA) yeni analizine göre Avrupa Birliği, Avrupa Yeşil Mutabakatı ile uyumlu olan ve enerji güvenliğini ve satın alınabilirliği destekleyen bir dizi önlem yoluyla Rus doğalgazı ithalatını bir yıl içinde üçte birden fazla azaltabilir.
Avrupa’nın Rusya’dan ithal edilen doğalgaza olan bağımlılığı, Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesiyle yeniden gündeme gelen konulardan biri oldu. IEA’nın “Avrupa Birliği’nin Rus Doğalgazına Bağımlılığını Azaltmaya Yönelik 10 Maddelik Planı”, diğer tedarikçilere daha fazla yönelmek, farklı enerji kaynaklarından yararlanmak ve tüketicilere yönelik çabaları hızlandırmak gibi birkaç ay içinde alınabilecek bir dizi tamamlayıcı önlemi içeriyor ve işletmelere ve sanayiye doğalgaza alternatif temiz ve verimli enerji kaynakları kullanmayı öneriyor. IEA’nın önerdiği önlemler Avrupa Yeşil Mutabakatı ve Fit for 55 ile tamamen uyumlu olması ve önümüzdeki yıllarda daha fazla emisyon azaltımına imkân tanımasıyla da dikkat çekiyor.
“Avrupa, Rusya’nın enerji piyasalarındaki baskın rolünü azaltmalı”
2021’de Avrupa Birliği’nin Rusya’dan ithal ettiği 155 milyar metreküp doğalgaz, toplam AB gaz ithalatının yaklaşık yüzde 45’ini ve toplam gaz tüketiminin yaklaşık yüzde 40’ını oluşturuyordu. Avrupa net sıfır hedeflerine doğru ilerledikçe zamanla doğalgaz kullanımını ve ithalatını azaltmayı planlıyor ancak Rusya ve Ukrayna arasında yaşanan kriz, Rusya’dan yapılan doğalgaz ithalatını azaltmaya yönelik yakın gelecekte neler yapılabileceğine dair önemli bir soruyu gündeme getirdi.
Artık kimsenin bir yanılsama içinde olmadığını belirten IEA Başkanı Fatih Birol, “Rusya’nın doğalgaz kaynaklarını ekonomik ve siyasi bir silah olarak kullanması, Avrupa’nın önümüzdeki kış Rusya’nın gaz arzı konusunda önemli bir belirsizlikle yüzleşmeye hazır olması için hızlı hareket etmesi gerektiğini gösteriyor,” diyor ve ekliyor: “IEA’nın 10 Maddelik Planı, Avrupa’nın Rus gazı ithalatına olan bağımlılığını bir yıl içinde üçte bir oranında azaltmak için pratik adımlar sağlarken, güvenli ve uygun maliyetli bir şekilde temiz enerjiye geçişi destekliyor. Avrupa, Rusya’nın enerji piyasalarındaki baskın rolünü hızla azaltmalı ve alternatifleri mümkün olduğunca çabuk artırmalı.”
“Fosil yakıtlardan kurtulmak her zamankinden daha önemli”
AB Dönem Başkanı ve Fransa Ekolojik Dönüşüm Bakanı Barbara Pompili ise, “Rus fosil yakıtlarından ve genel olarak fosil yakıtlardan kurtulmak her zamankinden daha önemli. Hem iklim değişikliğine karşı mücadeleyi hızlandırma ihtiyacı hem de Avrupa’nın kısa vadeli enerji güvenliği söz konusu. IEA tarafından önerilen 10 Maddelik Plan, bu konudaki fikirlerimizi zenginleştirecektir,” ifadelerini kullanıyor. AB Komisyonu Enerjiden Sorumlu Üyesi Kadri Simson da Rus gazına olan bağımlılığı azaltmanın Avrupa Birliği için stratejik bir zorunluluk olduğunu vurguluyor: “Son yıllarda LNG terminalleri ve ara konnektörler inşa ederek tedarikimizi önemli ölçüde çeşitlendirdik. Ancak Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısı bir dönüm noktası oldu. Avrupa Komisyonu da Avrupa’nın mümkün olan en kısa sürede Rus gazından bağımsız hale gelmesi için çalışıyor.”
IEA tarafından önerilen 10 Maddelik Plan’da Rusya ile yeni bir gaz sözleşmesi imzalamamak, alternatif kaynaklardan gaz tedarikini en üst düzeye çıkarmak, güneş ve rüzgar enerjisinin yaygınlaştırılmasını hızlandırmak, nükleer ve yenilenebilir kaynaklar gibi mevcut düşük emisyonlu enerji kaynaklarından en iyi şekilde yararlanmak ve evlerde ve iş yerlerinde enerji verimliliği önlemlerini artırmak gibi öneriler yer alıyor. IEA, bu adımların Avrupa Birliği’nin Rus gazı ithalatını 50 milyar metreküpten fazla yani bir yıl içinde üçte bir oranında azaltabileceğini iddia ediyor. Enerji verimliliği önlemlerinin hızlandırılması, yenilenebilir dağıtımın hızlandırılması ve düşük emisyonlu enerji kaynaklarının genişletilmesi gibi önlemler, IEA’nın “2050 Net Sıfır Yol Haritası”nda da yer alan temel unsurlar arasında.
IEA’nın analizi, AB’nin Rus gazına olan bağımlılığını daha hızlı bir şekilde azaltmak istemesi durumunda bazı ödünler içeren başka yollara da sahip olduğunu belirtiyor. Bu kapsamda yakın gelecek için başka bir seçenek, Avrupa’nın kömürle çalışan filosunu daha fazla kullanması ya da halihazırda gazla çalışan elektrik santrallerinde petrol gibi alternatif yakıtları kullanmaya başlaması yoluyla enerji sektöründe doğalgaz tüketimini azaltmak olabilir. Ancak bu alternatifler Avrupa Yeşil Mutabakatı ile uyumlu olmadığı için IEA’nın 10 Maddelik Planı’na dahil edilmiyor. IEA, bu önlemlerin ekonomik açıdan da maliyetli olabileceğini ekliyor.
Analizde, Rus gazına olan bağımlılığı azaltmanın enerji piyasaları ve güvenlik konusunda güçlü uluslararası diyaloğun yanı sıra birden fazla sektörde uyumlu ve sürekli bir politika çabası gerektireceğinden kolay olmayacağı da ifade ediliyor. Avrupa’nın politika tercihleriyle küresel piyasa dengeleri arasında önemli bağlantılar var ve bu noktada alternatif boru hattı ve LNG ihracatçıları ile uluslararası iş birliğini güçlendirmek kritik bir rol oynayabilir. Analizde ayrıca hükümetler, endüstri ve tüketiciler arasındaki açık iletişimin de planın uygulanabilmesi için gerekli olduğu vurgulanıyor.
IEA tarafından hazırlanan 10 Maddelik Plan’ın önerileri işe şöyle:
- Rusya ile yeni gaz tedariki sözleşmesi imzalamayın.
- Rusya dışı gaz arzını bir yıl içinde yaklaşık 30 milyar metreküp artırmak için Rus gazını alternatif kaynaklardan gelen gazla değiştirin.
- Gaz sisteminin dayanıklılığını artırmak için asgari gaz depolama yükümlülükleri getirin.
- Gaz kullanımını bir yıl içinde altı milyar metreküp azaltmak için yeni rüzgar ve güneş enerjisi projelerini hızlandırın.
- Gaz kullanımını bir yıl içinde 13 milyar metreküp azaltmak için biyoenerji ve nükleer enerji üretimini en üst düzeye çıkarın.
- Hassas elektrik tüketicilerini yüksek fiyatlardan korumak için beklenmedik karlar üzerinde kısa vadeli vergi önlemleri alın.
- Gaz kullanımını bir yılda ek iki milyar metreküpe yakın azaltmak için gaz kazanlarının ısı pompalarıyla değiştirilmesini hızlandırın.
- Gaz kullanımını yılda iki milyar metreküpe yakın azaltmak için binalarda ve sanayide enerji verimliliği uygulamalarını hızlandırın.
- Gaz kullanımını bir yıl içinde yaklaşık 10 milyar metreküp azaltmak için tüketicilerin termostatlarını geçici olarak 1 derece düşürmesini teşvik edin.
- Enerji kaynaklarını çeşitlendirme ve karbondan arındırma çabalarını hızlandırın.